Ömer Şahin, Beykent Üniversitesi yüksek lisans programını tamamladıktan sonra 2008’de Ankara’da pazarlama müdürlüğünde çalışma hayatına başladı. Raporlama ve sunum ağırlıklı bir çalışma disiplininde tecrübe sahibi olduktan sonra Koru Sigorta satış departmanına geçiş yaptı. Burada İş zekası departmanı kuran Şahin, yaklaşık 15 yıldır sektörde çalışıyor.
İş Zekası Sistemleri ve Veri Kaynakları
Ömer Şahin: “Verinin hayatımızın her alanına girmesiyle birlikte veri analizi ve bilgi elde etme süreçleri önem kazandı, buna bağlı olarak iş zekası çözümleri ortaya çıktı. İş zekası; kümülatif veriyi çeşitli yazılımlar aracılığıyla iş amaçlarına uygun şekilde, anlaşılır bir formata dönüştürme sürecidir. İş zekası sistemleri; raporlar, analizler ve interaktif sorgulamalar gibi bileşenlerle bir dizi avantaj sunar. Müşteri memnuniyetinin artırılması, yeni müşteri kazanma fırsatlarının değerlendirilmesi ve süreçlerin gözden geçirilmesi… gibi avantajlar sağlar.
İş zekası sistemlerinde özellikle operasyonel veya özet raporlarda bir kez model oluşturulduktan sonra, otomatik olarak veri anlamlandırıldıktan sonra çeşitli iş zekası araçlarıyla “sürükle – bırak” yöntemiyle çalışır.
İş zekası bileşenlerini genel olarak dört ana başlık altında toplayabiliriz. Veriye erişim aşamasında, veriler çeşitli kaynaklardan toplanır ve veritabanında depolanır. Veriye eriştikten sonra, verinin iş birimleri veya kullanıcılar tarafından anlaşılır hale getirilmesi için veri modellemesi yapılır. Bu, çeşitli araçlarla gerçekleştirilebilir ve farklı veritabanları veya kaynaklardan gelen verilerin birleştirilmesini sağlar. Analiz aşaması, verinin anlamlandırılmasından sonra gerçekleşir ve burada kullanılan algoritmalar, raporlar ve görsellerin oluşturulmasında önemlidir. Son olarak, iş zekası çıktıları, özet bilgilerin sunulduğu bir pano veya raporlar şeklinde kullanıcılara sunulur. İş zekası sistemleri; veriye erişme, veri modelleme, analiz ve raporlama gibi süreçlerde hızlı ve performanslı çalışabilmesi için veri ambarı tasarımını gerektirir.
Veri ambarı, iş biriminin veya rapor kullanıcısının ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde yapılandırılmalıdır. Burada veri tabanı mimarisi, verilerin farklı bir şema altında toplanması ve veri modellerinin oluşturulması önemlidir. Veri ambarının tasarımı ve performansı, hızlı ve etkili bir iş zekası sistemi için kritik öneme sahiptir. Veri modeli ve veri ambarı oluşturulduktan sonra, iş zekası ekipleri tarafından kullanılan sunucuların ve kaynakların bu mimarilere uygun şekilde ayrılması gerekmektedir. Bu sayede performans sorunları yaşanmadan verilerin etkili bir şekilde işlenebilmesi mümkün olur.
İş zekası sistemleri; veriye erişme, veri modelleme, analiz ve raporlama gibi süreçleri başarılı bir şekilde gerçekleştirebilmek için veri kaynaklarına erişmelidir. Veritabanı uygulamaları olan MSSQL, Oracle, MySQL, NoSQL gibi çeşitli kaynaklardan veri toplanabilir. Ayrıca Excel, CSV veya web tabanlı veriler gibi farklı kaynaklardan da veri alınabilir. İş zekası sistemlerinin hızlı ve performanslı çalışması için veri modellemesi ve veri ambarı tasarımı önemlidir. Verilerin farklı bir şemaya taşınması ve veri ambarında düzenlenmesi, veri modeli oluşturma ve analiz süreçlerini kolaylaştırır. Veri ambarı, verilerin hızlı erişilebilir olmasını sağlar ve performans sorunları yaşanmasını engeller.
Özellikle, iş birimlerinin veya üst düzey yöneticilerin etkili raporlara odaklanabilmelerini sağlıyoruz. Ayrıca, raporlama ve analizlerin dijital ortama aktarılmasıyla ilgili süreçleri yönetiyoruz. Yani biz veriyi yöneten bir ekip olarak iş zekası konusunda çalışmalar yapıyoruz. İş zekası, bir yarış aracının sürücüsünün kokpit ekranına bakmadan ilerleyememesi gibi. Bu nedenle, iş zekası çözümlerini bir karar destek sistemi olarak adlandırıyoruz.”
Ömer Şahin: “İş zekası bileşenlerinde veriye erişim aşamasında, verinin elde edilmesi tek başına anlam ifade etmez. Veri modellemesini nerede yapacağımız önemlidir. Sigorta şirketinde çalıştığımız gibi büyük veri tablolarıyla çalıştığımızda, gerçek zamanlı sonuçlar sunmaktan kaçınırız. Büyük veri tablolarını işlerken, herhangi bir işlem yapmamız üretim veya hasar ekiplerini etkileyebilir. Veriyi aldıktan sonra veri entegrasyonunu yaparız. Bu, veriyi çekmek, aktarmak ve dönüştürmek anlamına gelir ve ilgili veritabanına kaydedilir. Artık bu işlenmiş ve ayrıştırılmış veriyi kullanabiliriz. Veri modelini oluşturduktan sonra satış, üretim gibi veri mark’ları oluştururuz ve bu verileri Excel ortamında veya iş zekası çözümlerinde rahatlıkla kullanabiliriz.’’
Veri Modellemenin Önemi Nedir?
Ömer Şahin: “Veri analizi ve görselleştirme konusunda çeşitli yazılımlar veya uygulamalar kullanarak çalışabilirsiniz. Ancak işin asıl önemli kısmı veri modellemesidir. İş zekası çözümlerinde veri modellemenin önemi %80’e kadar çıkabilir. Veri modellemesi, verilerin anlaşılır hale getirilmesi ve iş zekası sistemlerinin verimli çalışabilmesi için kritik bir adımdır. İş zekası çözümleri, genellikle birden fazla veri kaynağına bağlanarak çalışabilir. Ancak veri modeli veya veri ambarı olmadığında canlı veritabanı üzerinde olabilecek ya da son kullanıcıyı etkileyen sorunlarla karşılaşabilirsiniz. Bu nedenle, veri ambarı tasarımı ve veri modellemesi önemlidir. MSSQL, Oracle veya farklı veri tabanlarına bağlanabilir ve veri modelinizi bu tablolara entegre edebilirsiniz.
Veri görselleştirmede özet bilgilerin öne çıktığı bir sunum yapılmalıdır. İş zekası ortamlarının çalışma şekli, detayları vermek yerine tamamen özete odaklanmaktır. Çünkü kümülatif veriyi burada okur ve analiz ederiz. Örneğin; şu anda bir satış analizi var, kar belirtiliyor ve hangi müşteriden geldiği yazıyor. Bunlar çeşitlendirilebilir, önemli olan raporda dikkat çekmek istediğiniz noktanın ne olduğudur.’’
İş Zekası Çözümlerinden Hangisini Tercih Ediyorsunuz?
Ömer Şahin: ‘’Biz, kurumsal raporlama için iş zekası çözümlerinden Powell BI’ı kullanıyoruz. Powell BI, özellikle kullanıcı dostu ve anlaşılır bir arayüze sahip olan Microsoft destekli bir uygulamadır. Bu uygulama ile transformasyon işlemleri yapabilir, raporlar otomatik olarak güncellenebilir ve gerçekten basit bir kullanım sunar. Powell BI’ın tercih edilme nedenlerinden biri, özellikle Microsoft ürünleriyle hızlı bir şekilde entegre olabilmesidir. MSSQL gibi tüm veri tabanlarına hızlı bir bağlantı sağlayabilirsiniz. Ayrıca, diğer araçlar olan Tableau ve QlikSense gibi alternatifler de mevcuttur. Ancak bağımsız araştırma kuruluşlarının son 3 yıldır açık ara tercih ettiği ürün Powell BI’dır.
İş zekası çözümleri söz konusu olduğunda, Powell BI oldukça kullanıcı dostu bir uygulamadır. Ancak önemli olan veriye eriştikten sonra doğru bir modelleme yapmaktır. Bu noktada sürükle bırak yöntemiyle çalışmaya devam edersiniz.’’
Acunmedya Akademi Öğrencilerine Konuyla İlgili Tavsiyeleriniz Nelerdir?
Ömer Şahin: “İş zekası kavramından bahsettiğimizde, veri tabanı, veri ambarı, big data ve ilişkisel veri tabanı mimarisi gibi detaylı konular içerir. Bu alanda ilerlemek istiyorsanız, ilişkisel veri tabanı mimarisini bilmeli ve veri tabanı ortamında SQL diline hakim olmalısınız. SQL dilindeki sorgular, scriptler ve fonksiyonlar gibi unsurlar önemlidir. Bu alan oldukça özel bir alandır. Dolayısıyla, tüm süreçlerde yer alır ve veriyi oluştururken aynı zamanda veriyi modelleyerek son kullanıcıya sunarız.
İş zekası çözümleri, gerçek ve geçmişe en yakın verilerden sonuçlar üretir. Ancak, ileriki aşamalarda da iş zekası uygulamalarında bulunmayan tahminlere ve modellere yönelik çalışmalar yapılır. Makine öğrenimi gibi yöntemlerle gelecekteki tahminleri yapabilirsiniz. Örneğin, bir acente müşteri segmentasyonu yaparak gelecekteki eğilimleri tahmin edebilirsiniz. Burada kendi verilerinizi anlamaya başladıktan sonra, gelecekte neyle karşılaşacağınızı veya risklerinizi nerede bulacağınızı sormaya başlarsınız.’’
